Ինչպես է կառավարությունը մտադիր կառավարել Սևանա լճի ավազանն առաջիկա 5 տարում

«Սևանի ջրավազանային կառավարման տարածքի 2022-2027 թվականների կառավարման պլանը հաստատելու մասին» կառավարության որոշման նախագիծը շրջանառության մեջ է դրվել Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական www.e-draft.am կայքում: 

Փաստաթղթի հիմնական նպատակն է հավասարակշռել ջրօգտագործողների՝ ներառյալ գյուղատնտեսության, ձկնաբուծության, արդյունաբերության, էներգետիկայի և շրջակա միջավայրի փոխկապակցված հարաբերությունները, աջակցել ջրային ռեսուրսների կառավարման համար պատասխանատու մարմիններին, վարչական մարմիններին և հանրությանը՝ ջրային ռեսուրսների ոլորտում որոշումների կայացմանը և դրանց ռացիոնալ և արդյունավետ օգտագործմանը:

Սևանի ջրավազանային կառավարման տարածքը ներառում է Սևանա լիճն իր ջրհավաք ավազանով, մակերեսը կազմում է 4721 կմ2: Սևանա լիճը պարունակում է Հայաստանի ազգային ջրային պաշարների 96.5%-ը: Սևանա լիճ են թափվում 28 գետեր և միայն Հրազդան գետն է սկիզբ առնում լճից: Կեչուտի և Սպանդարյանի ջրամբարները, ինչպես նաև Արփա և Որոտան գետերի ջրհավաք ավազանները համարվում են Սևանա լճի ջրհավաք ավազանի մաս, քանի որ այդտեղից ջուրը հասնում է Սևանա լիճ Արփա-Սևան թունելով:

«Ջրավազանային կառավարման պլանի առանցքը միջոցառումների ծրագիրն է, որի նպատակն է հասնել մակերևութային ու ստորերկրյա ջրային ռեսուրսների և դրանց հարակից էկոհամակարգերի համար սահմանված էկոլոգիական «լավ» կարգավիճակի», – նշված է փաստաթղթի հիմնավորման մեջ:

Սևանի ջրավազանային կառավարման տարածքում ջրառն իրականացվում է խմելու-կենցաղային, ոռոգման, ջրարբիացման, արդյունաբերության, հիդրոէներգետիկայի և ձկնաբուծության նպատակով:

Ըստ մակերևութային ջրառաջարկի կանխատեսումների՝ 2022-2027թթ-ի ընթացքում 25 գետերում այն կկազմի 671-674 միլիոն խմ, իսկ ըստ ստորերկրյա ջրառաջարկի կանխատեսումների՝ 17 գետերում այն կկազմի 258-259 միլիոն խմ:

Ամենամեծ ջրապահանջարկն ընկնում է ձկնաբուծական ոլորտի վրա՝ 69-73 միլիոն խմ: Հաջորդը խմելու-կենցաղային ոլորտն է՝ 40-50 միլիոն խմ, ոռոգումը՝ 12-13 միլիոն խմ, ջրարբիացումը՝ 0.4 միլիոն խմ, արդյունաբերությունը՝ 0.1 միլիոն խմ:

Ձկնաբուծարանները հիմնականում գտնվում են Գավառագետ, Կարճաղբյուր, Արգիճի և Մարտունի գետավազաններում: Նշված է, որ ձկնաբուծության ոլորտի ազդեցության գնահատման համար բացերն են ձկնաբուծության վերաբերյալ տվյալների անորոշությունը, ձկնաբուծության նպատակով փաստացի ջրառը, ձկնաբուծարաններից արտանետված ֆոսֆորի քանակը, ձկնաբուծարանների ազդեցությունը Սևանա լճի որակի վրա։

Ըստ փաստաթղթի՝ հիդրոէներգետիկան համարվում է ոչ սպառողական ջրօգտագործող, ուստի դրա ծավալը չի արտացոլվում ընդհանուր ջրառաջարկի և ջրապահանջարկի հաշվարկներում: Նաև նշված է, որ Սևանա լիճ թափվող գետերի վրա արգելվում է նոր հիդրոէլեկտրակայանների կառուցումը:

Հիդրոէներգետիկայի ոլորտի ազդեցության գնահատման համար տվյալների բաց է փոքր ՀԷԿ-երից դուրս եկող հոսքը։ Սևանի ավազանում առկա են գործող 9 փոքր ՀԷԿ՝ 18,678 կՎտ ընդհանուր հզորությամբ: Այդ 9 ՓՀԷԿ-երը միասին արտադրում են շուրջ 64 միլիոն կՎտ էլեկտրաէներգիա, որը կազմում է Հայաստանում ՓՀԷԿ-երի կողմից արտադրվող էլեկտրաէներգիայի 7.47%-ը և Հայաստանում արտադրվող ընդհանուր էներգիայի 0.8-ը:

Սևանա լճի ավազանում առկա են 2 գործող մետաղական և 21 ոչ մետաղական հանքավայրեր: Հանքարդյունաբերության ոլորտում մեծ մասը բաժին է հասնում Սոթքի ոսկու հանքավայրը շահագործող «Գեոպրոմայնինգ Գոլդ» ՍՊԸ-ին: «Սոթքում հանքարդյունաբերական գործունեությունը հանդիսանում է ինչպես կետային, այնպես էլ ոչ կետային աղտոտման աղբյուր: Հանքերի ցրված ջրերը, որոնք պարունակում են ծանր մետաղներ, ազդեցություն են թողնում Սոթք, ապա Մասրիկ գետերի ջրերի որակի վրա», – նշված է նախագծում:

Սևանա լճի ավազանի վրա բացասական ազդեցություն են ունենում նաև բնակավայրերի կոմունալ կենցաղային կեղտաջրերը, որոնք լցվում են լիճը: Չմաքրված կենցաղային կեղտաջրերը հանդիսանում են օրգանական աղտոտման հիմնական աղբյուր:

Նախագծով, մասնավորապես, առաջարկվում է՝ հանքարդյունաբերական թափոնների տարածքի վերականգնում, հիդրոտեխնիկական կառույցների անվտանգության ապահովում և վերականգնում՝ ներառյալ ջրի կորուստները նվազեցնելու միջոցառումները, Սևանի ջրավազանային կառավարման տարածքում մակերևութային ջրային ռեսուրսների քանակական մոնիթորինգի դիտակետերի արդիականացում, Էկոլոգիական նպատակներին հասնելու տեխնիկական միջոցառումներ, կեղտաջրերի մաքրման կայանների կառուցում, հիմնական ջրօգտագործողների համար «SCADA» համակարգի տեղադրում, խմելու  և ոռոգման ջրի մատակարարման ցանցի բարելավում և վերականգնում, Արգիճի գետի վրա 9 մլն խմ և  Աստղաձոր գետի վրա 1-1,5 մլն խմ ծավալով ջրամբարի կառուցում։   

«Սևանի ջրավազանային կառավարման տարածքի 2022-2027 թվականների կառավարման պլանը հաստատելու մասին» կառավարության որոշման նախագիծը մշակվել շրջակա միջակա միջավայրի նախարարության կողմից` ԵՄ «Ջրային նախաձեռնություն պլյուս» ծրագրի աջակցությամբ։ Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության ռազմավարական գնահատման և փորձաքննության արդյունքում կառավարման պլանը ստացել է դրական եզրակացություն:

Աղբյուրը` Ecolur.org